بهره گیری از دستور و قواعد زبان

مترجم باید نخست متن مورد ترجمه را به درستی بفهمد وسپس بکوشد آن را به درستی به زبان مقصد برگرداند.

درک درست متن به دو عامل بستگی دارد:یکی بهره گیری از دستور زبان و دیگری استفاده صحیح و بجا از فرهنگ های زبان و سایر مراجع اطلاعاتی.

1_ تحلیل دستوری جمله های متن یکی از عوامل عمده ای است که درست فهمیدن متن را تضمین می کند.

برای این کار باید جمله را در زبان مبدا به نهاد و گزاره تقسیم کرد و به این وسیله اجزای اصلی آن یعنی فاعل و فعل و مفعول را مشخص کرد.

غالبا با چنین کاری اجزای دیگر جمله نظیر قید؛صفت؛جمله های پایه و پیرو و غیره را با سهولت بیشتری می توان تشخیص داد.

هر اندازه اجزای جمله بیشتر و دقیق تر مشخص شود درک و فهم متن دقیقتر خواهد بود.

2_ ممکن است جمله در دست ترجمه جمله ساده ای باشد یعنی جمله ای که دارای یک فعل و مفهومی کامل است(ناتل خانلری؛1355؛ص134).

هر گاه مترجم در فهم و درک چنین جمله ای به اشکال برخورد کند؛در آن صورت یا برای کلمات معناهای درستی نیافته و یا نتوانسته است هویت دستوری کلمات را تشخیص دهد و معادل ها را بر اساس آن انتخاب کند؛مثلا در جمله زیر:

In jungle yellow fever the monkey is the reservoir of the disease
این امکان هست که مترجم تازه کار منظور نویسنده را به درستی نفهمد و به جای عبارت[در تب زرد جنگلی]؛عبارت[در جنگل؛تب زرد] را انتخاب کند.

اما اگر این جمله را به نهاد و گزاره تقسیم کند یعنی فعل و آنچه را بعد از آن آمده است به عنوان گزاره و آنچه را پیش از فعل آمده به عنوان نهاد جدا کند ؛آنگاه بهتر می تواند جز اصلی نهاد یعنی فاعل را بیابد و متوجه می شود که fever فاعل نیست و دو کلمه jungle , yellow به ترتیب مضاف و صفت آن هستند.

پس از چنین تحلیلی ابهام جمله از بین می رود:میمون منبع بیماری تب زرد جنگلی است.

3_ممکن است جمله در دست ترجمه از نظر دستوری جمله ای مرکب و دارای دو فعل یا بیشتر باشد.

در هر جمله مرکب یک جمله ساده و اصلی وجود دارد که پیام عمده و اصلی گوینده را تشکیل می دهد.

این جمله جمله پایه و یک یا چند جمله دیگری که برای تکمیل معنی آن می آید؛جمله پیرو خوانده می شود(خانلری؛1355؛ص 138).

برای درک و فهم چنین جمله ای باید نخست جمله پایه و سپس جمله یا جمله های پیرو را مشخص کرد.

برای این کار میتوان ابتدا جمله پایه را به تنهایی و جمله یا جمله های پیرو را نیز بصورت جمله های مستقل (بدون حروف ربط) در نظر گرفت و پس از آن می توان نخست بدون در نظر گرفتن معنی و موقعیت حروف و کلمات ربط و با تقسیم جمله ها به نهاد و گزاره دست به ترجمه جمله ها زد و سپس با در نظر گرفتن معنی و موقعیت این حروف و کلمات جمله های ترجمه شده را به هم پیوند داد.

به مثال زیر توجه کنید:
He asked himself these questions over and over again as he sat with a cigar between his teeth and his long legs stretched out on the opposite seat.
1. He asked these questions over and over again
جمله پایه
2. He sat with a cigar between his teeth
جمله پیرو
3. His long legs stretched out on the opposite seat.
جمله پیرو